สิ่งแปลกปลอม หมายถึง เศษวัตถุ สารเคมี เมล็ดผลไม้
หรือวัตถุใดก็ตามที่เข้าสู่อวัยวะสำคัญของร่างกาย เช่น ตา หู คอ จมูกและกระเพาะอาหาร
ซึ่งเมื่อเข้าไปค้างอยู่ภายในอวัยวะเหล่านี้แล้ว เป็นเหตุให้เกิดอันตรายขึ้น
ซึ่งต้องให้การปฐมพยาบาลเพื่อนำสิ่งแปลกปลอมเหล่านี้ออกจากร่างกาย
การปฐมพยาบาล
กรณีสิ่งแปลกปลอมเข้าตาชนิดธรรมดา คือสิ่งแปลกปลอมที่เข้าไปในเปลือกตาหรือลูกตาทำให้เกิดความระคายเคือง เจ็บตา
และสิ่งแปลกปลอมนี้อาจจะเคลื่อนที่ไปได้
1. อย่าขยี้ตา
2. ลืมตาในน้ำสะอาด หรือล้างตาด้วยน้ำอุ่น หรือน้ำยาบอริค 3% หรือน้ำเกลือ
3. ถ้ามองเห็นสิ่งแปลกปลอมอยู่ให้เปิดเปลือกตาขึ้น ใช้มุมผ้าบาง ๆ ที่สะอาดหรือใช้สำลีพันปลายไม้เขี่ยออก
4. ถ้าสิ่งแปลกปลอมติดอยู่ในเปลือกตาบน ให้จับและดึงเปลือกตาบนด้วยนิ้วหัวแม่มือกับนิ้วชี้ พับหนังตาบนด้วยไม้พันสำลี
บอกให้ผู้บาดเจ็บมองลงต่ำจะเห็นบริเวณเปลือกตา และดวงตาจากนั้นใช้ผ้าสะอาดเขี่ยสิ่งแปลกปลอมออก
5.
เมื่อสิ่งแปลกปลอมที่เข้าตาออกเรียบร้อยแล้วควรล้างตาด้วยน้ำสะอาดหรือน้ำอุ่นปริมาณมากๆ
กรณีสิ่งแปลกปลอมเข้าตาชนิดฝังคาอยู่ในตา
สิ่งแปลกปลอมลักษณะนี้จะเคลื่อนที่ไม่ได้ เช่น สะเก็ดหิน
ผงเหล็ก
ซึ่งมีความแหลมคมฝังอยู่ในดวงตาส่วนใดส่วนหนึ่ง
การปฐมพยาบาล
1.
อย่าขยี้ตาหรือพยายามเขี่ยสิ่งแปลกปลอมเอง
2.
ให้หลับตาและใช้ผ้าก๊อซสะอาดปิดตาพันผ้าไว้เพื่อยึดไม่ให้เคลื่อนไหว
3. รีบนำส่งโรงพยาบาล
สิ่งแปลกปลอมเข้าหู (Foreign
bodies in ears)
กรณีสิ่งแปลกปลอมประเภทเศษวัตถุ
ได้แก่ ก้อนหิน ก้อนกรวด
เมล็ดพืช ลูกปัด กระดุม ฯลฯ มักพบในเด็ก ๆ
ที่ใส่เข้าไปโดยไม่รู้ถึงอันตรายว่าเป็นอย่างไร หรือเล่นกันและพบได้ในคนปัญญาอ่อน
การปฐมพยาบาล
1. อย่าพยายามใช้นิ้วมือหรือไม้แคะหู เพราะจะทำให้วัตถุเลื่อนลึกลงไป
2. ให้เอียงหูข้างนั้นต่ำลง หรือให้นอนตะแคงและกระตุกใบหูข้างนั้นมาก ๆ
วัตถุจะเลื่อนออกมาเองได้
3. ถ้าวัตถุยังไม่ออกรีบส่งโรงพยาบาล
กรณีสิ่งแปลกปลอมประเภทตัวแมลงต่างๆ
ได้แก่ ยุง แมลงสาบ ตัวหนอน เห็บ เหา มักพบได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ สิ่งแปลกปลอมเหล่านี้จะเคลื่อนที่ไปมาทำให้เกิดความรำคาญและเจ็บปวดอย่างมาก
อาการ ผู้บาดเจ็บจะรู้สึกอื้อรำคาญ
การได้ยินอาจเสียไปเล็กน้อย ในเด็กมักจะเอามือจับบริเวณหูหรือแคะหู
แมลงบางชนิดเช่น เห็บ
เหา แมลงอื่นๆ จะกัดทำให้มีเลือดออกหรือเจ็บปวดอย่างรุนแรง อาการปวดหูอาจเกิดจากการอักเสบของช่องหู
การปฐมพยาบาล
1. หยอดหูข้างนั้นด้วยน้ำอุ่นหรือน้ำมันมะกอกจนเต็ม
เพื่อให้ตัวแมลงตาย และลอยขึ้นมา
แต่ถ้าผู้บาดเจ็บมีประวัติว่าเป็นหูน้ำหนวกห้ามใช้น้ำหยอดเพราะจะทำให้เกิดการอักเสบ
2. ใช้ไม้พันสำลีที่สะอาด ทำความสะอาดหูข้างนั้น
3. ถ้าแมลงนั้นตายและไม่ลอยขึ้นมา อาจเป็นเพราะแมลงตัวใหญ่
ให้รีบส่งโรงพยาบาล
สิ่งแปลกปลอมติดคอ (Foreign bodies in throat)
สิ่งแปลกปลอมในปากและคอ ในปากและคอจะพบสิ่งแปลกปลอมชนิดแหลมหรือมีคม
เช่น ก้างปลา ไม้กลัด
ลวดเย็บกระดาษ สิ่งเหล่านี้จะติดที่บริเวณโคนลิ้น
ผนังคอ ต่อมทอนซิลหรืออาจลึกลงไปถึงฝาปิดกล่องเสียง
(Epiglottis)
กรณีเจ็บบริเวณคอเวลากลืนน้ำลายหรืออาหาร รับประทานอาหารไม่ได้ ต่อมาอาการเจ็บอาจจะหายไปเนื่องจากสิ่งแปลกปลอมหลุดลงไปในกระเพาะอาหาร
กรณีสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่กล่องเสียงและหลอดลม สิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่กล่องเสียงและหลอดลม
มักจะเป็นวัตถุที่ลื่น เช่น
เมล็ดพืช กระดุม เศษอาหาร เหรียญต่างๆ ส่วนใหญ่สิ่งแปลกปลอมจะลงไปติดในหลอดลม ถ้าติดในกล่องเสียงผู้บาดเจ็บจะหายใจขัด
ตัวเขียว และเสียชีวิตได้
การปฐมพยาบาล
1. ถ้าเป็นก้างปลาเล็ก ๆ ให้กลืนน้ำอึกใหญ่
ๆ ข้าวสุกเป็นก้อน ๆ ไม่ต้องเคี้ยว ขนมปังปอนต์หรือขนมสาลี ก็อาจจะหลุดไปเองได้
2. ถ้าไม่ออก อย่าพยายามเขี่ยหรือดึงออก
3. ถ้าเป็นเด็กเล็กๆ ให้ผู้ปฐมพยาบาลรีบจับลำตัวคว่ำ
ห้อยศีรษะลงต่ำแล้วตบกลางหลังแรงๆ เพื่อให้ไอออกมา
4. ถ้าเป็นเด็กโตหรือผู้ใหญ่ ให้ยืนก้มตัวลงมาก
ๆ ให้ห้อยหัวลง
ผู้ปฐมพยาบาลเข้าข้างหลังใช้แขนซ้ายสอดครั้งเอวไว้
ใช้มือขวาตบกลางหลังแรงๆ อาจไอออกมาได้
หรือให้นอนคว่ำหรือตะแคงศีรษะต่ำ ผู้ปฐมพยาบาลตบหลังผู้ป่วยระหว่างไหล่ทั้งสองข้างให้แรงพอสมควร
ถ้ายังติดอยู่หรือติดอยู่ลึก ควรส่งปรึกษาแพทย์
5. ถ้ามีการหายใจขัด หรือหยุดหายใจให้ช่วยหายใจ
สิ่งแปลกปลอมเข้าจมูก
(Foreign bodies in nose)
มักพบในเด็กโดยการสอดใส่เข้าไปเอง วัตถุแปลกปลอมที่พบบ่อยๆ ได้แก่ ยางลบ กระดุม
เมล็ดผลไม้ ข้าวเปลือก
ก้อนหิน เป็นต้น
อาการ ถ้าติดอยู่ในรูจมูก ผู้บาดเจ็บจะมีอาการคัดจมูกมีน้ำมูกใส
ๆ และจามในระยะแรก นาน ๆ
เข้าจะมีสีเหลืองมีกลิ่นเหม็น เป็นแผลมีหนองและมีเลือดออก
ส่วนใหญ่มักพบข้างเดียว ในบางกรณีถ้าเป็นเศษเล็กและลื่น
อาจตกลงไปในกระเพาะอาหารหรือหลอดลม
การปฐมพยาบาล
1. อย่าใช้นิ้วหรือไม้แคะออก เพราะจะทำให้วัตถุนั้นเลื่อนลงไปอีก
2. ให้ปิดจมูกข้างหนึ่งแล้วสั่งแรง ๆ วัตถุนั้นก็อาจจะหลุดออกมาได้
3. ถ้าวัตถุนั้นอยู่ลึกมาก สั่งไม่ออก
ให้รีบปรึกษาแพทย์ เพราะแพทย์จะได้ช่วยเอาออกโดยใช้เครื่องมือที่งอเป็นตะขอ
(Nasal hook) เขี่ยออก
